Homocysteina a ciąża

Homocysteina to związek, który należy do aminokwasów. Jest aminokwasem siarkowym, wytwarzanym w procesie demetylacji metioniny. [1] Homocysteina jest produktem pośrednim w prawidłowym metabolizmie u ssaków, zatem niemożliwe jest całkowite wyeliminowanie jej z organizmu. Metionina może być  prekursorem do syntezy homocysteiny i odwrotnie – z homocysteiny może powstawać metionina. Powyższe reakcje metaboliczne wymagają kofaktorów pochodzenia witaminowego, między innymi kwasu foliowego, kobalaminy oraz pirydoksyny. [2] Homocysteina sama w sobie jest zupełnie niegroźna – problem zaczyna się wtedy, gdy dochodzi do zwiększenia jej poziomu w surowicy, wskutek zburzeń metabolicznych, dietetycznych czy prowadzenia mało aktywnego stylu życia. Hiperhomocysteinemia jest uznawana za kluczowy czynnik ryzyka kilku zaburzeń mózgowych, naczyniowych, ocznych i tych związanych z wiekiem [3]. Niedobór folianów, witaminy B6 i witaminy B12 zwiększa poziom homocysteiny, a co za tym idzie - zmiana stylu życia i diety, a także przyjmowanie suplementów diety mogą przyczynić się do obniżenia poziomu homocysteiny w osoczu. [1]

Norma stężenia homocysteiny na czczo wynosi od 5 do około 12 μmol/l. Przyczyn podwyższonego poziomu homocysteiny jest bardzo dużo. Jedną z nich może być na pewno zła dieta. Ponadto palenie papierosów, nadmiar alkoholu, brak aktywności fizycznej. Oprócz tego ważną wolę odgrywa również niedobór kofaktorów odpowiedzialnych za metabolizm homocysteiny - witaminy B12, kwasu foliowego, biotyny czy witaminy B6.

Wysoka homocysteina a ciąża

Mutacja genu reduktazy metylenotetrahydrofolianowej (MTHFR) jest związana z podwyższoną ekspresją całkowitej homocysteiny, w szczególności u kobiet z niskim spożyciem kwasu foliowego. Hiperhomocysteinemia jest spowodowana przez wiele czynników, takich jak wady genetyczne, brak kwasu foliowego, witaminy B6 i B12, niedoczynność tarczycy, leki, starzenie się i zaburzenia czynności nerek. Podwyższony poziom homocysteiny we krwi obwodowej może prowadzić do chorób naczyniowych, dysfunkcji tętnic wieńcowych, zmian miażdżycowych i chorób zatorowych. [4]

W ostatnich latach poddano badaniom związek między homocysteiną a ciążą. Okazało się, że hiperhomocysteinemia może mieć negatywne skutki dla płodu, a także prowadzić do niepłodności. Dlatego też coraz częściej zaleca się ciężarnym kobietom wykonanie badań krwi w kierunku oznaczenia poziomu homocysteiny. Jednak nie każda kobieta w ciąży zdaje sobie sprawę z tego, jak bardzo istotny jest prawidłowy poziom powyższego aminokwasu. Jest tak ponieważ badanie stężenia homocysteiny nie jest obowiązkowe. Badania oznaczania homocysteiny zalecane są dopiero wówczas, gdy kobieta ma problemy z zajściem w ciążę lub dochodzi u niej do licznych poronień.

Oprócz czynników żywieniowych i związanych ze stylem życia na osoczowy poziom homocysteiny mają również wpływ czynniki fizjologiczne specyficzne dla ciąży, takie jak na przykład zwiększona filtracja kłębuszkowa i zmiany endokrynologiczne. W normalnych warunkach prowadzą one do znacznego obniżenia homocysteiny w połowie ciąży. Udowodniono, że stymulowane zwiększenie produkcji endogennej homocysteiny przed i podczas ciąży w doświadczeniach na zwierzętach prowadzi do upośledzenia procesów rozrodczych i rozwojowych od okresu poprzedzającego poczęcie, przez ciążę i podczas późniejszego rozwoju potomstwa. Różne badania potwierdziły, że podwyższone stężenie homocysteiny jest czynnikiem ryzyka obniżenia płodności, wrodzonych wad rozwojowych, stanu przedrzucawkowego, a także wewnątrzmacicznego opóźnienia wzrostu. Istnieją również dowody na to, że hiperhomocysteinemia jest czynnikiem ryzyka poronienia, cukrzycy ciążowej, przedwczesnego pęknięcia błon płodowych, odklejenia łożyska i rozwoju zespołu Downa. [5] Poza suplementacją folianów, która wyraźnie zmniejsza, aż o połowę, ryzyko wad cewy nerwowej płodu, nie zidentyfikowano żadnych innych strategii w odniesieniu do metabolizmu homocysteiny, które niezawodnie zmniejszą częstotliwość tych innych powszechnych patologii położniczych. [6] Warto zatem zadbać o prawidłowy poziom homocysteiny przed ciążą.

W jednym z badań sprawdzono wpływ suplementacji kwasem foliowym przed poczęciem na wyniki ciąży. Brało w nim udział 3196 kobiet (nieródek). Suplementacja witaminą B9 wiązała się z wyższymi stężeniami kwasu foliowego i witaminy B12 w surowicy, obniżonym wskaźnikiem oporności tętnic macicznych i zwiększoną masą urodzeniową dziecka. Okazało się, że duże znaczenie ma dawka suplementowanej substancji. Kobiety, które suplementowały <800 μg dziennie kwasu foliowego w 15. tygodniu ciąży, miały większą częstość występowania stanu przedrzucawkowego (10,3%) w porównaniu z kobietami, które suplementowały ≥800 μg (5,4%)tej substancji. [7]

W innym eksperymencie również badano wpływ hiperhomocysteinemii na przebieg ciąży. Wywnioskowano, że kobiety z tą patologią miały około dwunastokrotnie wyższe ryzyko porodu przedwczesnego i dziesięciokrotnie wyższe ryzyko urodzenia noworodka o czasie z obniżoną masą urodzeniową, ale nie miały ryzyka zgonu przedporodowego płodu w porównaniu do kobiet z prawidłowym stężeniem homocysteiny. [8]

Niska homocysteina a ciąża

Wiadomo już, że wyższe stężenie homocysteiny i niższy poziom kwasu foliowego we wczesnej ciąży wiążą się z jej niekorzystnym przebiegiem. Suplementacja folianem istotnie poprawia stan dziecka i matki – zmniejsza się wtedy ryzyko stanu przedrzucawkowego, porodu przedwczesnego, niskiej masy urodzeniowej. [9]

Dla każdej kobiety, planującej zajście w ciąże priorytetem powinno być dbanie o utrzymanie odpowiedniego poziomu homocysteiny. Dlatego też zaleca się przyjmowanie dostosowanych leków, suplementów diety z witaminami z grupy B, szczególnie tych z kwasem foliowym, kobalaminą i pirydoksyną.

Homocysteina to jeden z aminokwasów siarkowych, który pełni funkcje biomarkera dla wielu chorób. Związek ten naturalnie powstaje w wyniku przemian biochemicznych w ludzkim organizmie i sam w sobie nie jest groźny – zmienia się to jednak wtedy, kiedy dochodzi do zaburzeń jego metabolizmu i zwiększa się jego poziom w osoczu. Hiperhomocysteinemia jest znaczącym czynnikiem ryzyka zaburzeń mózgowych, naczyniowych i ocznych, w tym miażdżycy, cukrzycy, depresji, a także zwyrodnień stawów i wielu innych. Homocysteina jest również bardzo ważnym aminokwasem dla kobiet planujących lub już będących w ciąży. Jej zwiększony poziom koreluje bowiem ze wzrostem ryzyka stanu przedrzucawkowego, urodzenia dziecka o niskiej masie urodzeniowej, ponadto koreluje z poronieniami i może prowadzić do niepłodności.